Sygański (pierwotnie Cygan) Jan (1853–1918), jezuita, historyk.
Ur. 18 VI w Żukowicach Starych (pow. tarnowski) w rodzinie chłopskiej, był synem Piotra Cygana i Anny ze Żmudów.
Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie S. wstąpił 13 IX 1871, już jako Sygański, do zakonu jezuitów w Starej Wsi (pow. brzozowski). Po dwuletnim nowicjacie, odbytym pod kierunkiem Henryka Jackowskiego, ukończył tam studia humanistyczne, tzw. retorykę (1873–5), oraz filozoficzne (1875–8). Studia z zakresu teologii moralnej odbył w l. 1878–80 w Krakowie. Dn. 15 VII 1880 przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp. Albina Dunajewskiego. W l. 1881–2 w St. Andrä w Karyntii (Austria) odbył studium prawa zakonnego i duchowości jezuickiej (tzw. trzecią probację).
Latem 1882 przybył S. do Nowego Sącza, gdzie podjął obowiązki kaznodziei i spowiednika przy kościele p. wezw. Świętego Ducha. Dn. 2 II 1884 złożył tam wieczyste śluby zakonne. Od t.r. był kaznodzieją i spowiednikiem we Lwowie, a od r. 1886 w Łańcucie. W r. 1887 wrócił do swoich obowiązków w Nowym Sączu i dodatkowo objął stanowisko prefekta biblioteki. Z racji zbliżającej się 600. rocznicy założenia miasta (1892) przystąpił do gruntownych badań jego dziejów. Będąc w zakresie historii samoukiem, doskonalił warsztat naukowy pod kierunkiem mieszkającego w Starym Sączu Szczęsnego Morawskiego oraz w konsultacjach z Antonim Prochaską, Wojciechem Kętrzyńskim, Aleksandrem Brücknerem, Oswaldem Balzerem i Teodorem Wierzbowskim. Na podstawie kwerend w nowosądeckim Arch. Miejskim i arch. miejscowego kościoła farnego, a także arch. klarysek w Starym Sączu, opublikował pierwsze prace: broszurę Obraz łaskami słynący Matki Boskiej Pocieszenia i kościół Ojców Jezuitów w Nowym Sączu (Kr. 1891) oraz jubileuszowy szkic historyczny Nowy Sącz, jego dzieje i pamiątki dziejowe (Nowy Sącz 1892), obejmujący okres od X w. do pierwszego rozbioru. W tym czasie ogłosił też zarys Historia nabożeństwa do Najśw. Serca Jezusowego po całym świecie a w szczególności w Polsce (Kr. 1892).
Lata 1892–5 spędził S. ponownie we Lwowie. Sporządzał kopie i wyciągi z Arch. Krajowego i biblioteki Ossolineum. Następnie (1895–7) pracował znowu w Nowym Sączu, gdzie także opiekował się stowarzyszeniami katolickimi. Będąc w l. 1897–1901 na placówce we Lwowie, pełnił funkcję spowiednika abp. Seweryna Morawskiego i w maju 1900 dysponował go na śmierć. Podczas pracy w Czerniowcach (1901–2) opublikował trzytomowy plon swych kwerend nowosądeckich i lwowskich pt. Historia Nowego Sącza od wstąpienia dynastii Wazów do pierwszego rozbioru Polski (Lw. 1901–2). Następnie w r. 1902 został po raz kolejny przeniesiony do Lwowa. Ogłosił wtedy Arendy klasztoru starosandeckiego w XVI i XVII w. (Lw. 1904) oraz Analecta Sandeckie do XVI i XVII w. (Lw. 1905), w których oprócz inwentarzy, testamentów, spisów ruchomości i majątków zawarł w całości „Diariusz” Jerzego Tymowskiego, kupca sądeckiego z przełomu XVI i XVII w. Kilka prac poświęcił dziejom Lwowa, m.in. Monografię obrazu Matki Boskiej Pocieszenia, ukoronowanego w kościele lwowskim OO. Jezuitów 28 maja 1905 (Lw. 1906) oraz Święty Stanisław Kostka, patron Lwowa (Lw. 1906). Od r. 1906 pracował na placówce w Stanisławowie.
W r. 1907 osiadł S. na stałe w Krakowie. Publikował prace historyczne w piśmie zakonnym „Nasze Wiadomości”, m.in. O wydaleniu jezuitów z Siedmiogrodu w 1588 r. (T. 2: 1908–9), Kartka z przeszłości kolegium przemyskiego (T. 3: 1910–12) oraz Z notatek podróżnych O. Michała Ignacego Wieczorkowskiego TJ misjonarza apostolskiego w Persji 1715–1720 (tamże). Współpracował też z „Przewodnikiem Naukowym i Literackim”, a od r. 1911 z „Przeglądem Powszechnym”. Kontynuował badania dziejów Nowego Sącza i Sądecczyzny. Wydał Z życia domowego szlachty sandeckiej w epoce dynastii Wazów (Lw. 1910) oraz Zabytki dziejów i sztuki w Nowym Sączu (Lw. 1912). Wykorzystując zasoby arch. kościoła Mariackiego, ogłosił pracę Z dawnych metryk kościoła Mariackiego w Krakowie („Mies. Herald.” R. 3: 1910, osobno Lw. 1912). W r. 1909 został członkiem korespondentem Polskiego Tow. Heraldycznego. Po przeprowadzeniu szerokiej kwerendy w arch. zakonnym w Rzymie, głównych archiwach i bibliotekach krajowych oraz zagranicznych wydał, z okazji 300. rocznicy śmierci pisarza, Listy ks. Piotra Skargi TJ z lat 1566–1610 (Kr. 1912), obejmujące niemal komplet jego korespondencji. Wyniki swej pracy ogłosił też w publikacji Działalność ks. Piotra Skargi TJ na tle jego listów 1566–1610 (Kr. 1912). Równocześnie kompletował listy Jakuba Wujka i pierwsze rezultaty opublikował w pracy Ks. Jakub Wujek z Wągrówca w świetle własnej korespondencji (Kr. 1914). W r. 1917 wydał Korespondencję ks. Jakuba Wujka z Wągrówca z lat 1569–1596 (P.). W l. 1915–18 redagował „Nasze Wiadomości”. Do problematyki sądeckiej wrócił w pracy Wyroki ławicy sandeckiej 1652–1684 (Lw. 1918). Z całego dorobku S-ego właśnie badania dotyczące Nowego Sącza należą do najcenniejszych, tym bardziej, że wiele dokumentów zniszczonych w pożarze miasta w r. 1894 ocalało jedynie w odpisach przez niego sporządzonych. Za zasługi dla miasta otrzymał 15 II 1914 honorowe obywatelstwo Nowego Sącza. Pozostawił w rękopisach materiały kaznodziejskie, utwory literackie i ascetyczne (Arch. Prow. Polski Południowej Tow. Jezusowego w Kr., rkp. 47, 85, 134, 367, 411, 581) oraz wspomnienia Wrażenia wojenne w czasie najazdu rosyjskiego w Galicji 1914–1915 (tamże, rkp. 1690). Zmarł 22 III 1918 w Krakowie, został pochowany w grobowcu jezuitów na cmentarzu Rakowickim.
S-ego uczczono tablicami pamiątkowymi w Nowym Sączu: 14 VIII 1938, w 20. rocznicę śmierci, w przedsionku Zamku Królewskiego zaprojektowaną przez Józefa Wojtygę brązową tablicę, ufundowaną przez Chrześcijański Cech Zbiorowy w Nowym Sączu (zniszczona w czasie drugiej wojny światowej), której drewnianą replikę umieszczono po wojnie w świetlicy Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu przy Rynku Głównym 11, a 18 X 2003, w 150. rocznicę urodzin, na zewnątrz kościoła Świętego Ducha. Jego imię nadano jednej z nowosądeckich ulic. W r. 1949 Henryk Barycz opublikował osiemnaście listów S-ego do Morawskiego („Zbiór ocalałych listów do Szczęsnego Morawskiego”, „Roczn. Sądecki” T. 2).
Diccionario histórico de la Compañía de Jesús biográfico-temático, Dir. Ch. O’Neill, J. M. Domínquez, Roma–Madrid 2001; Enc. Jezuitów, (fot.); Grzebień L., Słowniczek ważniejszych pisarzy jezuitów, Kr. 1972; PSB (Morawski Szczęsny); Słown. Pol. Teologów Katol., IV; Słownik historyków polskich, W. 1994; Smoleń M., Tablice, groby i pomniki świadczące o przeszłości Nowego Sącza, Nowy Sącz 2006; – Barycz H., Z kulturalnego almanachu Nowego Sącza, „Roczn. Sądecki” T. 5: 1962 s. 100–19; Bzowski T., Ojcowie i bracia Towarzystwa Jezusowego zmarli w polskich prowincjach od r. 1820, Kr. 1932 s. 84–5; Golachowski K., Ks. Jan Sygański, „Roczn. Sądecki” T. 3: 1957 s. 387 (fot.); Mirek M., Jezuita Jan Sygański – historyk Kościoła, badacz dziejów ziemi sądeckiej i lwowskiej, w: Stromata historia in honorem Romani Mariae Zawadzki, Kr. 2006 s. 921–42; tenże, Kontakty naukowe księdza Jana Sygańskiego, „Roczn. Sądecki” T. 35: 2007; Natoński B., Ks. Jan Sygański SJ (1853–1918) jako historyk Nowego Sącza, w: Sprawozdanie z obchodu uroczystości 150 lat pobytu i działalności ojców Jezuitów w Nowym Sączu (1832–1982), Nowy Sącz 1982 s. 19–36; Śledź A., Ksiądz Jan Sygański – sylwetka jezuickiego kapłana i badacza dziejów Kościoła na Sądecczyźnie, „Almanach Sądecki” 2003 nr 4 s. 38–43; Wasiak A., Ksiądz Jan Sygański – zasłużony badacz Sądecczyzny, „Roczn. Sądecki” T. 26: 1998 s. 131–4; Załęski, Jezuici, V 1189; – „Nasze Wiad.” R. 4: 1913–15 s. 460–1, R. 11: 1935–8 s. 480–2; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Głos Narodu” 1918 nr z 4 IV (S. Kutrzeba), „Nasze Wiad.” R. 5: 1916–20 s. 109–11 (J. Brząkalski), „Przegl. Hist.” R. 22: 1919/20 s. 273–8 (S. Nowakowski); – Arch. Prow. Polski Południowej Tow. Jezusowego w Kr.: Catalogus Provinciae Galicianae SJ, 1872–1919, rkp. 283 (formuła ślubów), rkp. 295 (oceny z filozofii), rkp. 878 XV, 992 I (dok. osobiste, wojsk., nekrologi), rkp. 1027 XV, 1216, 1231, 2486, (koresp. S-ego), rkp. 1335 I (księga przyjęć do zakonu), rkp. 3159 (dyplom honorowego obywatela Nowego Sącza); B. Jag.: rkp. 7921/III k. 73 (listy do Józefa Korzeniowskiego); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1881 t. 20–1, 28 (listy do Teodora Wierzbowskiego); B. Ossol.: rkp. 6225/III (listy do Wojciecha Kętrzyńskiego), rkp. 7349/II t. 7 (listy do Stanisława Zakrzewskiego), rkp. 7692/II (listy do Oswalda Balzera).
Ludwik Grzebień
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.